Te zmiany w sposobie nauczania przedmiotów przyrodniczych – biologii, chemii, fizyki i geografii – w polskich szkołach podstawowych, wejdą w życie 1 września 2025 roku. Reforma, przygotowana przez Instytut Badań Edukacyjnych (IBE), ma na celu odejście od tradycyjnego, fragmentarycznego podejścia do nauki na rzecz bardziej zintegrowanego i praktycznego modelu. Zmiany te budzą zarówno entuzjazm, jak i obawy wśród nauczycieli.
Nowy model nauczania: Interdyscyplinarność i praktyka
Kluczowym elementem nowej koncepcji jest interdyscyplinarność. Do 6. klasy szkoły podstawowej, biologia, chemia, fizyka i geografia nie będą nauczane jako oddzielne przedmioty. Zamiast tego, uczniowie będą obcować z przyrodą jako zintegrowanym systemem zjawisk. W klasach 1-3 wprowadzony zostanie przedmiot “przyroda”, a w klasach 4-6 – rozszerzony program przyrodniczy. Te zmiany mają na celu rozbudzenie w uczniach ciekawości świata i zrozumienia wzajemnych powiązań w przyrodzie.
Nowe podejście kładzie nacisk na naukę przez działanie, obserwację, eksperyment i samodzielne dochodzenie do wniosków. Uczniowie będą zachęcani do rozwijania krytycznego myślenia i umiejętności rozwiązywania problemów. Program zakłada również zrozumienie wpływu człowieka na środowisko oraz znaczenia decyzji dotyczących zdrowia i klimatu. Te cele są niezwykle istotne w kontekście współczesnych wyzwań ekologicznych.
Zajęcia terenowe i eksperymenty: Praktyczna nauka w centrum uwagi
Integralną częścią nowego programu są obowiązkowe zajęcia terenowe. Terenem może być nawet najbliższa przestrzeń zielona wokół szkoły. Nauczyciele i uczniowie skupią się na obserwacji roślin, zwierząt i grzybów, a także na przeprowadzaniu prostych eksperymentów przyrodniczych, na przykład badaniu wpływu światła na fotosyntezę. Te praktyczne doświadczenia mają pomóc uczniom lepiej zrozumieć procesy zachodzące w przyrodzie.
W klasach 7 i 8 uczniowie wrócą do nauki biologii, chemii, geografii i fizyki jako odrębnych przedmiotów. Jednak nawet wtedy nacisk na praktyczne umiejętności i interdyscyplinarne podejście ma pozostać istotny. IBE podkreśla, że obecna podstawa programowa, zawierająca około 2000 wymagań szczegółowych, utrudnia nauczycielom efektywne planowanie i realizację procesu nauczania. Nowa podstawa programowa ma być bardziej skoncentrowana i elastyczna.
Reakcje nauczycieli: Obawy i postulaty
Nauczyciele, z którymi rozmawiało Radio Zet, oceniają zmiany w nauczaniu przedmiotów przyrodniczych w różny sposób. Justyna Dończyk, nauczycielka biologii i przyrody, podkreśla, że interdyscyplinarność i nacisk na obserwacje i doświadczenia są pozytywne. Jednak wyraża obawy, że nowy system może pozbawić naukę radości z odkrywania. “Przyroda powinna budzić zachwyt światem, zaciekawić dzieci. A tu uczeń ma być badaczem, terenowcem, który umie obsługiwać wagi, sprzęt badawczy. Ma być naukowcem, który będzie prowadził dzienniczki badawcze, będzie rozumiał model cząsteczkowy budowy materii, a dzieci jeszcze takich kompetencji nie mają.”
Karolina Wajer, nauczycielka geografii, zwraca uwagę na ograniczenie zakresu geografii fizycznej w nowym programie. “W programie została tylko geografia społeczno-gospodarcza, natomiast geografii fizycznej, a więc podstaw geografii, nie będzie. A to dzieci zazwyczaj najbardziej interesowało.” Podkreśla również brak odpowiedniego zaplecza w szkołach do prowadzenia zajęć terenowych i eksperymentów. “Mamy postawić na badania, eksperymenty, wyjścia, a szkoły nie mają zaplecza. Mam tylko kompasy i mapy.”
Nauczyciele zgłaszają postulat ułożenia zajęć w bloki tematyczne, co pozwoli na bardziej efektywne wykorzystanie czasu i zasobów. Te postulaty są skierowane do Ministerstwa Edukacji i Nauki, które ma zapewnić nauczycielom odpowiednie wsparcie i narzędzia do wdrożenia nowej podstawy programowej.
Wpływ na przyszłość edukacji przyrodniczej
Wprowadzenie nowych zasad nauczania przedmiotów przyrodniczych ma na celu przygotowanie uczniów do wyzwań XXI wieku. Zmiany te mają rozwijać ich umiejętności krytycznego myślenia, rozwiązywania problemów i rozumienia złożonych procesów zachodzących w przyrodzie. Te umiejętności są niezbędne do podejmowania świadomych decyzji dotyczących ochrony środowiska i zdrowego stylu życia.
Sukces reformy będzie zależał od odpowiedniego przygotowania nauczycieli, zapewnienia im dostępu do nowoczesnych narzędzi i zasobów oraz monitorowania efektów wdrożenia. Ważne jest również uwzględnienie opinii nauczycieli i uczniów w procesie doskonalenia programu nauczania. Te czynniki będą kluczowe dla stworzenia efektywnego i inspirującego systemu edukacji przyrodniczej.
Zmiany w edukacji przyrodniczej, które wejdą w życie 6 grudnia 2025 roku, stanowią ważny krok w kierunku modernizacji polskiego systemu edukacji. Te zmiany mają na celu przygotowanie młodych ludzi do życia w świecie, w którym wiedza o przyrodzie i umiejętność jej zrozumienia są coraz bardziej istotne. Ostateczny efekt reformy zależy od zaangażowania wszystkich zainteresowanych stron – nauczycieli, uczniów, rodziców i Ministerstwa Edukacji i Nauki.
