Wysłannik prezydenta Stanów Zjednoczonych, Donalda Trumpa, John Coale, poinformował 6 grudnia 2025 roku o porozumieniu z władzami Białorusi w sprawie wstrzymania przelotów balonów meteorologicznych nad terytorium Litwy. Decyzja ta nastąpiła po serii incydentów, które zakłóciły ruch lotniczy w Wilnie i doprowadziły do wprowadzenia stanu wyjątkowego na Litwie. Coale wyraził również optymizm co do uwolnienia w najbliższych miesiącach około tysiąca więźniów politycznych przetrzymywanych w białoruskich więzieniach.
Kontekst kryzysu: Balony i przestrzeń powietrzna Litwy
Problem naruszeń przestrzeni powietrznej Litwy przez balony meteorologiczne, wykorzystywane przez białoruskich przemytników papierosów, narastał w ostatnich miesiącach. Jak poinformowała agencja Reuters, incydenty te doprowadziły do kilkunastu przymusowych zamknięć lotniska w Wilnie, powodując poważne zakłócenia w ruchu lotniczym i generując straty finansowe. Wysłannik Trumpa podkreślił, że sytuacja ta stanowiła poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa cywilnego lotnictwa.
W odpowiedzi na te naruszenia, litewski rząd wprowadził 2 grudnia 2025 roku stan sytuacji ekstremalnej. Należy jednak zaznaczyć, że decyzja ta nie wiązała się z ograniczeniem praw obywatelskich mieszkańców Litwy. Rząd podkreślił, że celem wprowadzenia stanu wyjątkowego jest usprawnienie koordynacji działań służb i zwiększenie bezpieczeństwa przestrzeni powietrznej. W tym samym czasie, prezydent Białorusi Aleksander Łukaszenko publicznie skrytykował reakcję Litwy, twierdząc, że problem został wyolbrzymiony.
Negocjacje i rola amerykańskiego wysłannika
John Coale, jako specjalny wysłannik prezydenta Trumpa, podjął się mediacji w sporze między Litwą a Białorusią. Prowadził on intensywne negocjacje z Aleksandrem Łukaszenką, mające na celu znalezienie rozwiązania akceptowalnego dla obu stron. Coale wyraził przekonanie, że Łukaszenko szczerze dąży do uspokojenia sytuacji i normalizacji relacji z sąsiadami. “Wierzę, że przywódca Białorusi szczerze stara się uspokoić sytuację. Myślę, że to trochę potrwa, ale sądzę, że da się to rozwiązać” – cytuje Coale’a Reuters.
Kluczowym elementem negocjacji było również zobowiązanie Białorusi do wstrzymania przelotów balonów nad Litwą. Wysłannik Trumpa podkreślił, że porozumienie w tej sprawie jest ważnym krokiem w kierunku odbudowy zaufania między oboma krajami. Coale zaznaczył również, że w procesie negocjacyjnym zaangażowana była również strona litewska, co świadczy o chęci znalezienia kompromisu.
Uwolnienie więźniów politycznych: Gest dobrej woli?
W ramach porozumienia, władze Białorusi podjęły decyzję o uwolnieniu 123 więźniów politycznych 6 grudnia 2025 roku. Decyzja ta zapadła po dwudniowych negocjacjach Coale’a z Łukaszenką i zniesieniu przez Stany Zjednoczone sankcji na białoruski potaż. Wśród uwolnionych znaleźli się znani działacze opozycji, w tym laureat Pokojowej Nagrody Nobla Ales Bialacki, opozycjonistka Maria Kalesnikawa oraz niedoszły kandydat na prezydenta Wiktar Babaryka. Uwolniono również Uładzia Łabkowicza, działacza Centrum Obrony Praw Człowieka “Wiasna”, oraz polskiego obywatela Romana Gałuzę.
Łącznie, uwzględniając wcześniejsze decyzje podjęte pod koniec listopada, liczba ułaskawionych osób wynosi obecnie 156. Wśród nich znajdują się obywatele Wielkiej Brytanii, Stanów Zjednoczonych, Litwy, Ukrainy, Łotwy, Australii i Japonii. Wysłannik Trumpa wyraził przekonanie, że w nadchodzących miesiącach może zostać zwolnionych nawet około tysiąca więźniów politycznych. “Myślę, że jest to więcej niż możliwe; sądzę, że to jest prawdopodobne (…) Jesteśmy na dobrej drodze, mamy dobrą passę” – oświadczył Coale.
Konsekwencje i perspektywy na przyszłość
Porozumienie wynegocjowane przez amerykańskiego wysłannika stanowi istotny przełom w relacjach między Litwą a Białorusią. Wstrzymanie przelotów balonów powinno poprawić bezpieczeństwo ruchu lotniczego i zmniejszyć napięcie w regionie. Uwolnienie więźniów politycznych, choć niewątpliwie pozytywne, budzi pytania o motywacje białoruskich władz. Niektórzy analitycy sugerują, że decyzja ta może być próbą poprawy wizerunku Białorusi na arenie międzynarodowej i złagodzenia sankcji.
Należy również zauważyć, że zniesienie przez Stany Zjednoczone sankcji na białoruski potaż, które poprzedziło uwolnienie więźniów, wywołało kontrowersje. Krytycy zarzucają administracji Trumpa, że w ten sposób nagradza białoruskie władze za działania, które naruszają prawa człowieka. Wysłannik Trumpa argumentuje jednak, że zniesienie sankcji było konieczne, aby stworzyć przestrzeń do negocjacji i osiągnięcia porozumienia.
Przyszłość relacji litewsko-białoruskich pozostaje niepewna. Wiele zależy od tego, czy Białoruś dotrzyma swoich zobowiązań w sprawie wstrzymania przelotów balonów i dalszego uwalniania więźniów politycznych. Kluczowe będzie również zaangażowanie społeczności międzynarodowej w monitorowanie sytuacji i wspieranie demokratycznych przemian w Białorusi. Wysłannik Trumpa wyraził nadzieję, że osiągnięte porozumienie stanowi początek nowego rozdziału w relacjach między oboma krajami.
Sytuacja ta pokazuje, jak ważna jest rola dyplomacji i negocjacji w rozwiązywaniu konfliktów międzynarodowych. Działania amerykańskiego wysłannika doprowadziły do konkretnych rezultatów, które mogą przyczynić się do poprawy bezpieczeństwa i stabilności w regionie. Jednocześnie, należy pamiętać, że osiągnięte porozumienie jest jedynie pierwszym krokiem na drodze do normalizacji relacji między Litwą a Białorusią.
