Tysiące rodzin w Polsce, które w dobrej wierze zdecydowały się na modernizację swoich domów w ramach programów proekologicznych, takich jak “Czyste Powietrze”, znalazły się w trudnej sytuacji finansowej. Przyczyna? Niewykonane inwestycje i upadki firm, którym powierzono realizację tych projektów. Rząd planuje interwencję legislacyjną, aby pomóc poszkodowanym i przywrócić zaufanie do systemu wsparcia ekologicznych inicjatyw.
Problem narasta – skala strat sięga 13 tysięcy rodzin
Według danych Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW), problem dotyczy aż 13 tysięcy rodzin, które wypłaciły zaliczki na poczet modernizacji swoich domów, ale nie doczekały się realizacji inwestycji. Robert Gajda, zastępca prezesa NFOŚiGW, podkreśla: “Mamy ponad 13 tys. nierozliczonych zaliczek w terminie, a to oznacza, że 13 tys. rodzin ma problem.” Tysiące złotych, często w wysokości od 50 do 65 tysięcy, zostały zainwestowane w projekty, które ostatecznie nie zostały zrealizowane. W niektórych przypadkach firmy po prostu zniknęły z rynku, pozostawiając beneficjentów bez środków i bez upragnionych zmian w domach.
Sytuacja ta wywołała zrozumiałe niezadowolenie i poczucie oszustwa wśród poszkodowanych. Gajda dodaje: “Niektórzy mówią, że to promil przypadków, ale dla tych kilkunastu tysięcy rodzin to życiowe tragedie. Zaufali państwu i zostali bez środków oraz bez inwestycji.” Tysiące osób czeka na rozwiązanie, które pozwoli im odzyskać przynajmniej część utraconych pieniędzy.
Nowa ustawa – nadzieja na odzyskanie środków
Rząd przygotowuje nową ustawę o ochronie beneficjentów programów proekologicznych, która ma na celu zapewnienie wsparcia osobom poszkodowanym. Projekt ustawy, nad którym wspólnie pracowały Ministerstwo Klimatu i Środowiska, Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej, Ministerstwo Sprawiedliwości, Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów oraz sam NFOŚiGW, został złożony do prac rządowych pod koniec listopada 2025 roku. “To wspólna praca kilku instytucji,” wyjaśnia Gajda.
Rząd zakłada, że ustawa trafi do Sejmu około połowy 2026 roku. Zastępca prezesa NFOŚiGW nie spodziewa się oporu politycznego, argumentując, że “to sprawa ponadpartyjna”. Tysiące poszkodowanych liczą na szybkie i skuteczne działanie parlamentu.
Przyczyny problemu – bariery operacyjne i wyłudzenia
Przyczyn problemów z realizacją programów proekologicznych jest kilka. Jedną z nich są bariery operacyjne, związane z wdrożeniem systemów wsparcia na poziomie gmin. Jak zwraca uwagę Gajda, z około 2,5 tys. gmin tylko 1341 podpisało umowy operatorskie. “Oznacza to, że mieszkańcy ponad tysiąca gmin pozbawieni są lokalnego wsparcia. Czasem muszą jechać po 200 km, by złożyć wniosek w wojewódzkim funduszu.”
Kolejnym problemem są wydłużające się kolejki i ograniczona liczba operatorów. Jeden operator jest w stanie obsłużyć zaledwie cztery wnioski dziennie, ponieważ każda sprawa wymaga dokładnego wyjaśnienia zasad, dokumentacji oraz audytu. Rząd chciałby, aby do systemu wpływało około 3–3,5 tys. wniosków tygodniowo, ale na razie przeszkadza liczba operatorów i poziom ich przeszkolenia. Tysiące wniosków czekają na rozpatrzenie, co dodatkowo opóźnia realizację inwestycji.
Wprowadzone zmiany w programie “Czyste Powietrze” mają ograniczyć skalę wyłudzeń. Prefinansowanie inwestycji zmniejszono do 35 proc., a zaliczki są wypłacane dopiero w momencie faktycznego rozpoczęcia prac. Ma to uniemożliwić firmom pobieranie środków tuż po podpisaniu umowy i wycofywanie się z realizacji. Jednak, jak pokazuje sytuacja, te środki nie zawsze są wystarczające, aby chronić beneficjentów.
Konsekwencje dla przyszłości programów proekologicznych
Sytuacja, w której znalazły się tysiące rodzin, ma poważne konsekwencje dla przyszłości programów proekologicznych w Polsce. Utrata zaufania do systemu wsparcia może zniechęcić potencjalnych beneficjentów do składania wniosków o dofinansowanie.
Rząd musi podjąć zdecydowane działania, aby odzyskać zaufanie społeczeństwa i zapewnić, że programy proekologiczne będą realizowane w sposób efektywny i transparentny. Nowa ustawa jest krokiem w dobrą stronę, ale konieczne jest również wzmocnienie kontroli nad firmami realizującymi inwestycje oraz usprawnienie procedur administracyjnych. Tysiące Polaków oczekują, że państwo zadba o ich interesy i zapewni im możliwość realizacji ekologicznych inwestycji w ich domach.
Kluczowe jest również zapewnienie odpowiedniego wsparcia na poziomie lokalnym. Włączenie większej liczby gmin do systemu operatorskiego oraz zwiększenie liczby przeszkolonych operatorów pozwoli na szybsze i sprawniejsze rozpatrywanie wniosków. Tysiące mieszkańców czeka na dostęp do lokalnego wsparcia, które ułatwi im realizację ekologicznych inwestycji.
Sprawa ta pokazuje, jak ważne jest odpowiedzialne zarządzanie funduszami publicznymi i dbałość o interesy obywateli. Rząd musi wyciągnąć wnioski z popełnionych błędów i zapewnić, że podobne sytuacje nie będą się powtarzać w przyszłości. Tysiące rodzin zasługuje na to, aby ich pieniądze zostały wykorzystane w sposób efektywny i transparentny.
