Rosja formalizuje proces przejmowania prywatnych nieruchomości, w tym mieszkań i domów, na okupowanych terytoriach Ukrainy. 6 grudnia 2025 roku Władimir Putin podpisał ustawę, która umożliwia uznanie za “bez właściciela” nieruchomości, których właściciele opuścili swoje miejsca zamieszkania w związku z trwającym konfliktem zbrojnym. Następnie te nieruchomości mogą zostać przekazane różnym kategoriom osób, w tym urzędnikom, wojskowym oraz pracownikom służb publicznych, takich jak nauczyciele i lekarze.
Kryteria uznawania nieruchomości za “bez właściciela”
Kluczowym elementem nowej regulacji jest sposób, w jaki okupacyjne władze będą określać, czy nieruchomość jest “bez właściciela”. Decyzje te będą podejmowane przez lokalne administracje okupacyjne, we współpracy z rosyjskimi instytucjami państwowymi, w szczególności Rosreestr (rejestr nieruchomości, katastru i kartografii) oraz Rosimushchestvo (federalna agencja zarządzania mieniem państwowym). Ustawa dopuszcza możliwość przejęcia nieruchomości nawet w przypadku braku informacji o właścicielu lub niemożności potwierdzenia prawa własności na podstawie dostępnych dokumentów. To budzi poważne wątpliwości co do legalności i transparentności całego procesu.
Procedura ta, jak podkreślają eksperci, stwarza ogromne ryzyko arbitralnych decyzji i naruszeń praw własności. W praktyce oznacza to, że osoby, które zmuszone były opuścić swoje domy z powodu wojny, mogą stracić do nich prawo, nawet jeśli posiadają dokumenty potwierdzające własność. Procedury odwoławcze są utrudnione, a dostęp do informacji ograniczony, co dodatkowo komplikuje sytuację.
Sposoby wykorzystania przejętych nieruchomości
Ustawa przewiduje kilka sposobów wykorzystania skonfiskowanych nieruchomości. Jednym z nich jest przekazywanie ich rosyjskim obywatelom mieszkającym na okupowanych terytoriach, którzy utracili swoje domy w wyniku działań wojennych, sabotażu, aktów terroru lub agresji. Warunkiem jest brak innego odpowiedniego lokum oraz brak równoległego korzystania z innych form wsparcia finansowego. Celem tego rozwiązania jest, według rosyjskich władz, zapewnienie wsparcia osobom poszkodowanym przez konflikt.
Drugim kierunkiem jest przeznaczenie przejętych nieruchomości na tzw. mieszkania służbowe dla urzędników, żołnierzy, funkcjonariuszy służb i organów ścigania, a także dla nauczycieli i lekarzy. To rozwiązanie ma na celu zapewnienie odpowiednich warunków mieszkaniowych dla osób pracujących w strukturach okupacyjnych władz. Taka praktyka jest postrzegana przez społeczność międzynarodową jako element rosyjskiej polityki mającej na celu konsolidację kontroli nad okupowanymi terytoriami.
Reakcje międzynarodowe i obawy o naruszenia prawa humanitarnego
Przewodniczący Komitetu Praw Człowieka ONZ wyraził poważne obawy dotyczące konfiskaty mienia przez rosyjskie władze na terenach okupowanych. Zwrócił uwagę, że takie działania mogą naruszać międzynarodowe prawo humanitarne. Konwencje genewskie zabraniają grabieży i niszczenia mienia prywatnego na terenach okupowanych. Rosyjska ustawa, w opinii wielu prawników, stanowi rażące naruszenie tych zasad.
Według danych zgromadzonych do listopada 2025 roku, w okupowanych regionach zarejestrowano ponad 38 tysięcy domów jako potencjalnie porzucone. Ukraińcy zgłaszają jednak trudności z weryfikacją statusu swoich nieruchomości i utrzymaniem do nich prawa własności. Przeszkody proceduralne, brak dostępu do informacji oraz presja ze strony okupacyjnych władz uniemożliwiają im skuteczną obronę swoich praw. Sytuacja ta budzi poważne obawy o przyszłość praw własności na okupowanych terytoriach.
Zakres geograficzny i specyfika regulacji
Nowe przepisy dotyczą domów, mieszkań i pokoi na okupowanych obszarach obwodów donieckiego, ługańskiego, chersońskiego i zaporoskiego. Nieruchomości, które wykazują “oznaki mienia bez właściciela”, mają być uznawane za własność regionów lub podległych im gmin. To oznacza, że decyzje o przejęciu nieruchomości będą podejmowane na szczeblu lokalnym, co zwiększa ryzyko korupcji i nadużyć.
Kryteria uznania nieruchomości za bezpańską są niejasne i pozostawiają szerokie pole do interpretacji. W praktyce może to prowadzić do sytuacji, w której nieruchomości zostaną przejęte bez uzasadnienia prawnego. Brak transparentności i niezależnej kontroli nad procesem przejmowania nieruchomości budzi poważne wątpliwości co do jego zgodności z międzynarodowymi standardami.
Konsekwencje dla ludności cywilnej i przyszłości okupowanych terytoriów
Przejęcie prywatnych nieruchomości przez rosyjskie władze ma poważne konsekwencje dla ludności cywilnej na okupowanych terytoriach. Oprócz utraty domów, mieszkań i ziemi, ludzie ci tracą również poczucie bezpieczeństwa i stabilności. Ta sytuacja może prowadzić do dalszej polaryzacji społecznej i wzrostu napięć.
Ustawa ta jest postrzegana jako element szerszej strategii Rosji mającej na celu trwałe zakorzenienie się na okupowanych terytoriach Ukrainy. Przejęcie nieruchomości, zmiana struktury demograficznej i wprowadzenie rosyjskiego prawa to kroki mające na celu konsolidację kontroli i zintegrowanie tych obszarów z Federacją Rosyjską. Przyszłość okupowanych terytoriów pozostaje niepewna, a sytuacja praw własności stanowi kluczowy element tego procesu.
Rosyjska ustawa dotycząca przejmowania nieruchomości na okupowanych terytoriach Ukrainy stanowi poważne zagrożenie dla praw człowieka i międzynarodowego prawa humanitarnego. Kryteria uznawania nieruchomości za “bez właściciela” są niejasne i arbitralne, a proces przejmowania nieruchomości jest pozbawiony transparentności i niezależnej kontroli. Sytuacja ta budzi poważne obawy o przyszłość praw własności i stabilność na okupowanych terytoriach.
