Nastolatkowie coraz wyraźniej domagają się prawa do decydowania o swoim wizerunku, szczególnie w kontekście publikacji zdjęć i filmów w internecie. Wyniki najnowszego raportu Rzecznika Praw Dziecka (RPD), opublikowanego 6 grudnia 2025 roku w Warszawie, ujawniają znaczące rozbieżności między oczekiwaniami młodych ludzi a praktyką osób dorosłych. Badanie, przeprowadzone na reprezentatywnej próbie nastolatków w wieku 13-19 lat, wskazuje na potrzebę zmiany podejścia do kwestii prywatności w erze cyfrowej.
Kluczowe ustalenia raportu RPD dotyczące nastolatków
Z raportu RPD wynika, że aż 75% nastolatków oczekuje uzyskania zgody przed publikacją ich wizerunku przez nauczycieli, a 73% – przez znajomych. Co istotne, 74% badanych uważa, że publikowanie czyjegoś wizerunku bez zgody jest zjawiskiem negatywnym, porównywalnym z hejtem i stalkingiem. Rzeczniczka Praw Dziecka, Monika Horna-Cieślak, podkreśliła podczas konferencji prasowej, że młode osoby wyrażają obawy o swoje bezpieczeństwo i komfort psychiczny związane z niekontrolowanym rozpowszechnianiem ich wizerunku. “Młode osoby wręcz mówią nam wprost: ‘My tego nie chcemy, nam to zagraża, to powoduje, że my się źle czujemy, my nie chcemy w taki sposób funkcjonować'” – powiedziała Horna-Cieślak.
Jednakże, dane zebrane przez RPD wskazują na problem z przestrzeganiem tych oczekiwań. Aż 38% nauczycieli i 30% rodziców przyznaje się do publikowania zdjęć młodych osób bez ich zgody. Ten dysonans pomiędzy deklaracjami a rzeczywistą praktyką budzi poważne obawy. Nastolatkowie często czują się skrępowani wyrażaniem sprzeciwu wobec publikacji, szczególnie w relacji z rodzicami, co dodatkowo komplikuje sytuację. Przewodniczący Rady Młodzieżowej przy Parlamentarnym Zespole ds. Młodzieży, Miłosz Kozikowski, zwrócił uwagę na to, że rodzice często wstydzą się zapytać o zgodę, a dzieci z kolei obawiają się konfrontacji.
Publikowanie wizerunku: kto i jak często to robi?
Raport RPD szczegółowo analizuje, kto najczęściej publikuje wizerunek nastolatków w internecie. Jak się okazuje, najczęściej robią to sami młodzi ludzie – 69% nastolatków aktywnie publikuje materiały ze swoim udziałem. Następnie, zdjęcia i filmy nastolatków publikują ich znajomi (49%), rodzice (43%), nauczyciele (24%) oraz inni członkowie rodziny (17%). Ta hierarchia wskazuje na szeroki zakres osób, które mają dostęp do wizerunku młodych ludzi i potencjalnie mogą decydować o jego rozpowszechnianiu. Nastolatkowie wyrażają zaniepokojenie tym, że ich wizerunek może być wykorzystywany w sposób, którego nie akceptują.
Psycholożka Karolina Malinowska-Janiak zauważa, że coraz częściej do jej gabinetu zgłaszają się nastolatkowie z prośbą o pomoc w usunięciu zdjęć z platform społecznościowych, w tym tych opublikowanych w dzieciństwie. “Rodzice to bardzo często odbierają jako uderzenie w siebie” – mówi Malinowska-Janiak. “Prośba naszego dziecka nie ma nic wspólnego z tym, czy my jesteśmy dobrym rodzicem czy złym rodzicem. Jest po prostu wyrażeniem pewnej potrzeby i prawa do prywatności.” Ta sytuacja podkreśla potrzebę zmiany perspektywy i zrozumienia, że prawo do decydowania o własnym wizerunku jest fundamentalnym prawem każdego człowieka, niezależnie od wieku.
Obniżenie progu wieku zgody: rozważania RPD
Obecnie obowiązujące przepisy prawne wymagają uzyskania zgody na publikację wizerunku osoby, która ukończyła 16 lat. Jednakże, RPD rozważa obniżenie tego progu wieku do 13 lat lub nawet niżej, argumentując, że dla współczesnych nastolatków internet jest “środowiskiem naturalnym”. Monika Horna-Cieślak podkreśliła, że młode osoby powinny mieć prawo do decydowania o swoim wizerunku w tym środowisku. “Bardzo byśmy chcieli, żeby w tym codziennym funkcjonowaniu mieli prawo decydowania” – dodała. Ta propozycja budzi dyskusję wśród prawników i ekspertów ds. ochrony danych osobowych, którzy analizują potencjalne konsekwencje prawne i praktyczne takiego rozwiązania.
Konieczność uwzględnienia specyfiki funkcjonowania nastolatków w cyfrowym świecie jest coraz bardziej oczywista. Rodzice często publikują zdjęcia swoich dzieci pod wpływem emocji, takich jak duma czy radość, nie zastanawiając się nad potencjalnymi konsekwencjami. Miłosz Kozikowski sugeruje, aby w takich sytuacjach odroczyć publikację do następnego dnia, kiedy emocje opadną, i zawsze uzyskać świadomą i dobrowolną zgodę dziecka. Zgoda wyrażona pod presją lub w formie uśmiechu nie jest wystarczająca.
Raport RPD stanowi ważny głos w debacie na temat praw nastolatków w erze cyfrowej. Wskazuje na potrzebę edukacji zarówno młodych ludzi, jak i osób dorosłych w zakresie ochrony prywatności i odpowiedzialnego korzystania z internetu. Konieczne jest również stworzenie jasnych i skutecznych regulacji prawnych, które będą chronić wizerunek młodych osób i zapewniać im prawo do decydowania o swoim życiu w sieci. Nastolatkowie zasługują na to, aby ich głos został usłyszany i aby ich prawa były respektowane.
Nastolatkowie coraz częściej wyrażają niezadowolenie z braku kontroli nad swoim wizerunkiem w internecie. Raport RPD jest sygnałem ostrzegawczym dla rodziców, nauczycieli i ustawodawców. Ignorowanie tych sygnałów może prowadzić do poważnych konsekwencji dla młodych ludzi, w tym problemów z samooceną, poczuciem bezpieczeństwa i zdrowiem psychicznym. Dlatego też, konieczne jest podjęcie natychmiastowych działań w celu ochrony praw nastolatków w cyfrowym świecie.
