Kolejne weta prezydenta Karola Nawrockiego zaskakują i wywołują dyskusję w kręgach politycznych. 6 grudnia 2025 roku Prezydent zawetował dwie ustawy uchwalone przez Sejm, dotyczące podwyżek akcyzy na alkohol oraz opłaty cukrowej. Decyzja ta, wpisująca się w serię sprzeciwów wobec legislacji parlamentarnej, budzi kontrowersje i rodzi pytania o przyszłe relacje między władzą wykonawczą a ustawodawczą.
Podwyżka akcyzy na alkohol: Zatrzymany wzrost cen
Ustawa, która spotkała się z prezydenckim wetem, zakładała przyspieszenie harmonogramu podwyżek akcyzy na wyroby alkoholowe, planowanych na lata 2026-2027. Pierwotnie, przewidywano coroczne wzrosty stawek o 5 procent. Nowe przepisy proponowały drastyczne zwiększenie akcyzy o 15 procent już od 1 stycznia 2026 roku. Kolejne podwyżki miały objąć alkohol etylowy, piwo, wino oraz napoje fermentowane. Zgodnie z projektem, stawka akcyzy na alkohol etylowy miała wzrosnąć z 7991 zł do 9190 zł za hektolitr czystego alkoholu, a opłata za piwo z 10,92 zł do 12,56 zł za hektolitr za każdy stopień Plato.
Według szacunków, wdrożenie tych przepisów mogłoby doprowadzić do znacznego wzrostu cen detalicznych alkoholu. Kolejne podwyżki cen mogłyby wynieść kilka złotych na butelce wódki i kilkadziesiąt groszy na puszce piwa. Prezydent Nawrocki uzasadnił swoje weto ochroną konsumentów przed nagłym obciążeniem finansowym. Kancelaria Prezydenta podkreśliła, że gwałtowny wzrost akcyzy mógłby negatywnie wpłynąć na sytuację gospodarczą, szczególnie w branży alkoholowej.
Jednakże, weto prezydenta oznacza również mniejsze wpływy do budżetu państwa oraz Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ). Środki z wyższej akcyzy miały być przeznaczone na finansowanie programów profilaktyki uzależnień. Rząd argumentował, że podwyżka akcyzy jest niezbędna do ograniczenia spożycia alkoholu i zmniejszenia negatywnych skutków zdrowotnych związanych z nadużywaniem alkoholu. Kolejne działania w tym zakresie, zdaniem rządu, są kluczowe dla poprawy stanu zdrowia publicznego.
Opłata cukrowa: Wstrzymane podwyżki dla producentów napojów
Prezydent zawetował również nowelizację ustawy o zdrowiu publicznym, która wprowadzała znaczące podwyżki stawek opłaty cukrowej. Nowe przepisy, planowane do wejścia w życie 1 stycznia 2026 roku, zakładały podniesienie części stałej opłaty z 0,50 zł do 0,70 zł za litr napoju zawierającego cukry lub substancje słodzące w ilości do 5 g na 100 ml. Dodatkowo, część zmienna opłaty, czyli opłata za każdy gram cukru powyżej limitu 5 g, miała wzrosnąć z 5 groszy do 10 groszy.
Najbardziej znaczące zmiany dotyczyły napojów zawierających kofeinę lub taurynę, gdzie dodatkowa opłata miała wzrosnąć dziesięciokrotnie – z 10 groszy do 1 złotego za litr. Celem nowelizacji było dalsze ograniczenie spożycia cukru i napojów energetycznych, w ramach strategii walki z otyłością i chorobami cywilizacyjnymi. Kolejne kroki w tym kierunku, jak podkreślano, miały przyczynić się do poprawy zdrowia Polaków.
Wpływy z podwyższonej opłaty cukrowej miały zasilać NFZ, wspierając finansowanie profilaktyki i leczenia skutków nadmiernego spożycia cukru. Przedstawiciele branży spożywczej krytykowali nowelizację, argumentując, że podwyżki opłaty cukrowej doprowadzą do wzrostu cen napojów i negatywnie wpłyną na konkurencyjność polskich producentów. Kolejne podwyżki, ich zdaniem, mogą skutkować spadkiem produkcji i utratą miejsc pracy.
Kontekst polityczny i przyszłe relacje
Weto prezydenta Nawrockiego wpisuje się w szerszy kontekst napiętych relacji między Pałacem Prezydenckim a Sejmem. Od czasu objęcia urzędu, Prezydent kilkukrotnie sprzeciwił się ustawom uchwalonym przez parlament, co wywołało krytykę ze strony koalicji rządzącej. Opozycja natomiast, często popierała decyzje Prezydenta, widząc w nich próbę równoważenia władzy. Kolejne weta Prezydenta stanowią wyzwanie dla stabilności politycznej i mogą prowadzić do dalszej polaryzacji sceny politycznej.
Rząd zapowiedział analizę uzasadnienia weta i rozważenie możliwości ponownego przedstawienia ustaw w zmienionej formie. Nie wyklucza się również próby porozumienia z Prezydentem w celu znalezienia kompromisu. Jednakże, perspektywy takiego porozumienia wydają się ograniczone, biorąc pod uwagę dotychczasowe stanowiska obu stron. Kolejne tygodnie pokażą, czy uda się uniknąć eskalacji konfliktu i znaleźć rozwiązanie akceptowalne dla wszystkich zainteresowanych.
Decyzja Prezydenta Nawrockiego wywołała szeroką debatę publiczną. Eksperci podzieleni są w ocenie konsekwencji weta. Niektórzy podkreślają, że Prezydent chroni interesy konsumentów i gospodarki, inni natomiast, argumentują, że weto utrudnia realizację ważnych celów polityki społecznej i zdrowotnej. Kolejne analizy i komentarze ekspertów z pewnością przyczynią się do lepszego zrozumienia złożoności tej sytuacji.
Sprawa wet prezydenta jest przykładem konfliktu kompetencji między władzą ustawodawczą a wykonawczą. Konstytucja RP daje Prezydentowi prawo weta, ale jednocześnie nakłada na niego obowiązek uzasadnienia swojej decyzji. Kolejne tego typu sytuacje mogą prowadzić do dyskusji nad potrzebą zmiany przepisów regulujących relacje między Prezydentem a Sejmem.
