Miasta w Polsce przeszły znaczącą transformację w zakresie jakości powietrza w ciągu ostatniej dekady. Analiza danych z lat 2015-2025, przeprowadzona na podstawie pomiarów Główniego Inspektoratu Ochrony Środowiska (GIOŚ), pokazuje wyraźną poprawę w większości miast wojewódzkich. Jednakże, mimo postępów, niektóre ośrodki miejskie nadal borykają się z problemem zanieczyszczenia powietrza, a w dwóch przypadkach sytuacja uległa pogorszeniu.
Analiza danych: PM10 jako wskaźnik jakości powietrza
Badanie koncentruje się na stężeniu pyłu zawieszonego PM10, uznawanego za szczególnie szkodliwy dla zdrowia ze względu na zawartość rakotwórczych metali ciężkich. PM10 negatywnie wpływa na układ oddechowy, powodując ataki kaszlu, świszczący oddech, a także pogarsza stan osób cierpiących na astmę i prowadzi do ostrych zapaleń oskrzeli. Średnie wartości PM10 dla każdego z 16 miast wojewódzkich obliczono na podstawie danych ze wszystkich stacji pomiarowych, analizując okres od 1 do 17 listopada w latach 2015-2024. Miasta wojewódzkie zostały wybrane jako reprezentatywna próbka dla oceny ogólnej sytuacji w kraju.
Norma średniego dobowego stężenia PM10, ustalona przez Światową Organizację Zdrowia (WHO), wynosi 50 mikrogramów na metr sześcienny (µg/m³). W latach 2015-2018, w wielu miastach, wartości te były regularnie przekraczane. Jednakże, po tym okresie, zaobserwowano wyraźną poprawę, co wskazuje na skuteczność wprowadzonych działań antysmogowych.
Spadek zanieczyszczenia na poziomie krajowym
Średnie stężenie PM10 w całej Polsce w pierwszej połowie listopada spadło z 47,44 µg/m³ w 2015 roku do 25,20 µg/m³ w 2025 roku. Oznacza to niemal 50-procentowy spadek zanieczyszczenia w ciągu dekady. Ten trend jest szczególnie istotny, ponieważ pokazuje, że poprawa jakości powietrza nie ogranicza się tylko do pojedynczych miast, ale jest zjawiskiem ogólnokrajowym. Miasta, które wcześniej były liderami w rankingu zanieczyszczenia, poczyniły największe postępy.
Warto podkreślić, że na wyniki pomiarów wpływają również warunki pogodowe. Cieplejsze okresy, charakteryzujące się mniejszym zapotrzebowaniem na ogrzewanie, zazwyczaj przekładają się na niższe wskaźniki zanieczyszczenia. Jednakże, długoterminowa tendencja do poprawy jakości powietrza jest niezaprzeczalna, nawet uwzględniając zmienne warunki atmosferyczne.
Kraków i Katowice: Od liderów smogu do poprawy jakości powietrza
W latach 2015-2018, Kraków i Katowice znajdowały się na czele rankingu miast z najgorszą jakością powietrza. W Krakowie, w pierwszej połowie listopada 2015 roku, zanotowano niemal 100-procentowe przekroczenie normy PM10, osiągając stężenie bliskie 100 µg/m³. W tym samym czasie, w Katowicach, stężenie PM10 sięgało prawie 70 µg/m³. Miasta te były symbolem problemu smogu w Polsce.
Sytuacja uległa jednak znaczącej poprawie. W 2025 roku, najwyższe stężenie PM10 w połowie listopada odnotowano w Katowicach (33,05 µg/m³), co stanowi znaczący spadek w porównaniu z wynikami z 2015 roku. Kraków również poczynił postępy, osiągając stężenie 30,95 µg/m³. Miasta te, dzięki wprowadzonym programom antysmogowym i świadomości ekologicznej mieszkańców, zdołały znacząco poprawić jakość powietrza.
Poznań: Trzecie miasto z najwyższym stężeniem PM10
Po Katowicach i Krakowie, Poznań zajmuje trzecie miejsce pod względem najwyższego stężenia PM10 w 2025 roku, osiągając 29,71 µg/m³. Poznań, podobnie jak Katowice i Kraków, jest dużym ośrodkiem miejskim z rozwiniętym przemysłem i gęstą zabudową. Miasta o takiej charakterystyce są szczególnie narażone na problemy z zanieczyszczeniem powietrza.
Warto zauważyć, że stężenie PM10 w Poznaniu, choć wyższe niż w wielu innych miastach wojewódzkich, również uległo znacznemu obniżeniu w ciągu ostatniej dekady. Oznacza to, że Poznań, podobnie jak Kraków i Katowice, poczynił postępy w walce o czyste powietrze.
Normy WHO i osiągnięcia innych miast
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zaleca, aby średnie roczne stężenie PM10 nie przekraczało 20 µg/m³. W 2025 roku, kilka miast wojewódzkich w Polsce spełniło ten warunek, co świadczy o wysokiej jakości powietrza. Niestety, dokładne dane dotyczące tych miast nie zostały podane w analizowanym materiale.
Miasta, które zdołały osiągnąć poziom zanieczyszczenia poniżej 20 µg/m³, stanowią wzór dla innych ośrodków miejskich. Ich doświadczenia i strategie antysmogowe mogą być wykorzystane do poprawy jakości powietrza w całym kraju.
Wyzwania i perspektywy na przyszłość
Mimo znaczących postępów, walka o czyste powietrze w polskich miastach wciąż trwa. Konieczne jest dalsze wdrażanie programów antysmogowych, promowanie ekologicznych źródeł ogrzewania i transportu, a także zwiększanie świadomości ekologicznej mieszkańców. Miasta muszą inwestować w monitoring jakości powietrza i wdrażać innowacyjne rozwiązania technologiczne.
Przyszłość jakości powietrza w polskich miastach zależy od determinacji władz, zaangażowania mieszkańców i współpracy z organizacjami pozarządowymi. Tylko wspólny wysiłek może zapewnić nam czyste powietrze i zdrowe środowisko życia.
