Ostatnie doniesienia medialne, w których pracownice były na zwolnieniu lekarskim podczas uczestnictwa w uroczystości rodzinnej, stanowią doskonały punkt wyjścia do analizy. Zamiast skupiać się na medialnym szumie, warto przeanalizować to zdarzenie z perspektywy finansowej i prawnej. Kwestia niewłaściwego wykorzystywania zwolnień lekarskich (L4) to realne ryzyko zarówno dla pracownika, jak i pracodawcy. Dane Zakładu Ubezpieczeń Społecznych jednoznacznie wskazują na rosnącą liczbę kontroli, co podnosi wagę tego problemu.
Konsekwencje finansowe dla pracownika – co mówią przepisy?
Zwolnienie lekarskie ma na celu regenerację i powrót do zdrowia. Jego wykorzystanie niezgodnie z przeznaczeniem niesie za sobą konkretne skutki finansowe. Podstawową sankcją jest utrata prawa do zasiłku chorobowego. Zgodnie z art. 17 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego, pracownik przyłapany na niewłaściwym wykorzystaniu L4 traci prawo do zasiłku za cały okres objęty kontrolowanym zwolnieniem. Oznacza to konieczność zwrotu otrzymanych już środków.
Jednak to nie wszystko. Pracodawca może również wyciągnąć konsekwencje służbowe. Nadużycie zaufania jest podstawą do nałożenia kary porządkowej, a w skrajnych przypadkach nawet do zwolnienia dyscyplinarnego. Taka decyzja jest uzasadniona, ponieważ działanie pracownika narusza podstawowe obowiązki pracownicze i godzi w interes firmy. W rezultacie krótkoterminowa korzyść może prowadzić do długofalowych problemów finansowych i zawodowych.
Jakie były realia kontroli ZUS w ostatnich latach?
Dane liczbowe nie pozostawiają złudzeń. Zakład Ubezpieczeń Społecznych coraz aktywniej weryfikuje zasadność zwolnień lekarskich. W 2023 roku ZUS w wyniku kontroli zobowiązał świadczeniobiorców do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń na kwotę przekraczającą 177 milionów złotych. To wzrost o ponad 20% w stosunku do roku poprzedniego. Kontrolerzy ZUS mają prawo odwiedzić pracownika w miejscu zamieszkania, aby sprawdzić, czy stosuje się on do zaleceń lekarza.
Co więcej, ZUS coraz częściej korzysta z analizy aktywności w mediach społecznościowych. Warto zauważyć, że kontrole te były coraz skuteczniejsze dzięki analizie danych cyfrowych. Publiczne udostępnianie zdjęć z wakacji, imprez czy dodatkowej pracy zarobkowej podczas L4 stanowi dla urzędników gotowy materiał dowodowy. Dlatego pracownicy powinni mieć świadomość, że ich cyfrowy ślad może zostać wykorzystany do weryfikacji ich sytuacji.
Ryzyko po stronie pracodawcy – publiczne oskarżenie to zły pomysł
Chociaż pracodawca ma prawo czuć się oszukany, publiczne piętnowanie pracownika jest działaniem nielegalnym i ryzykownym. Działania pracodawcy, choć motywowane poczuciem niesprawiedliwości, były niezgodne z obowiązującymi przepisami o ochronie danych osobowych. Publikacja wizerunku pracownika bez jego wyraźnej zgody, zwłaszcza w kontekście sugerującym naruszenie prawa, jest złamaniem przepisów RODO oraz naruszeniem dóbr osobistych.
Przedsiębiorcy grożą za to wysokie kary finansowe nakładane przez Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych, sięgające nawet kilkudziesięciu tysięcy złotych. Dodatkowo pracownik może wystąpić na drogę sądową z pozwem cywilnym o zadośćuczynienie. Zamiast publicznych oskarżeń, pracodawca powinien skorzystać z legalnych narzędzi – zgłoszenia sprawy do ZUS lub przeprowadzenia wewnętrznej kontroli. Konsekwencje finansowe dla obu stron byłyby znacznie mniejsze, gdyby postąpiono zgodnie z prawem.
Dogłębna znajomość przepisów jest kluczowa dla obu stron stosunku pracy. Aby poszerzyć swoją wiedzę, dowiedz się więcej o prawach pracownika, a także sprawdź ten artykuł o obowiązkach pracodawcy, który omawia podobne przypadki.
