Kryzys mieszkaniowy w Europie osiągnął punkt krytyczny, zmuszając Komisję Europejską do podjęcia bezprecedensowych działań. 6 grudnia 2025 roku Komisja ogłosiła pierwszy w historii pakiet legislacyjny mający na celu zwiększenie dostępności mieszkań i ograniczenie negatywnych skutków niedoboru lokali w całej Unii Europejskiej. Sytuacja ta, charakteryzująca się gwałtownym wzrostem cen nieruchomości, stanowi poważne zagrożenie dla stabilności społecznej i ekonomicznej.
Analiza skali kryzysu mieszkaniowego
Kryzys mieszkaniowy w Europie nie jest zjawiskiem nowym, jednak jego intensywność w ostatnich latach osiągnęła alarmujący poziom. Według danych Eurostatu, ceny nieruchomości w strefie euro wzrosły średnio o 8,5% w ciągu roku 2024, a w niektórych krajach, takich jak Irlandia i Luksemburg, wzrost ten przekroczył 15%. Ten dynamiczny wzrost cen wyklucza coraz większą liczbę osób z możliwości zakupu własnego mieszkania, szczególnie młodych rodzin i osób o niskich dochodach. Ponadto, dostępność mieszkań na wynajem również się zmniejsza, a ceny najmu rosną, co pogłębia problemy mieszkaniowe.
Komisja Europejska szacuje, że w samej strefie euro brakuje około 10 milionów przystępnych cenowo mieszkań. Ten niedobór jest wynikiem wielu czynników, w tym ograniczonej podaży nowych mieszkań, wzrostu populacji, urbanizacji oraz rosnącej popularności wynajmu krótkoterminowego. Kryzys ten dotyka szczególnie duże miasta, gdzie popyt na mieszkania jest największy, a podaż najmniejsza. W efekcie, wiele osób jest zmuszonych do życia w nieodpowiednich warunkach mieszkaniowych lub do opuszczania miast w poszukiwaniu tańszych lokali.
Kluczowe elementy planu Komisji Europejskiej
Plan Komisji Europejskiej, ogłoszony 6 grudnia 2025 roku w Brukseli, składa się z kilku kluczowych elementów. Po pierwsze, przewiduje on zmianę zasad pomocy państwa, aby umożliwić rządom krajowym przeznaczanie środków publicznych na budowę tanich mieszkań. Nowe zasady pozwolą na wsparcie finansowe dla rodzin z klasy średniej, które mają trudności z zakupem nieruchomości. Szacuje się, że w ciągu najbliższych pięciu lat, dzięki tej zmianie, możliwe będzie wybudowanie ponad 500 000 nowych mieszkań w całej Unii Europejskiej.
Po drugie, Komisja Europejska zamierza zmobilizować środki publiczne i prywatne na budowę mieszkań socjalnych i przystępnych cenowo, we współpracy z Europejskim Bankiem Inwestycyjnym i innymi instytucjami finansowymi. Platforma inwestycyjna, o wartości 20 miliardów euro, ma na celu przyciągnięcie inwestorów i ułatwienie finansowania projektów mieszkaniowych. Budowa mieszkań socjalnych zostanie uwzględniona jako priorytet w Krajowych Planach Partnerstwa (KPP), które państwa członkowskie będą wykorzystywać do rozdzielania środków unijnych.
Uproszczenie procedur i walka ze spekulacją
Kolejnym elementem planu jest uproszczenie i cyfryzacja procesów wydawania pozwoleń na budowę. Komisja Europejska proponuje wprowadzenie nowej europejskiej strategii budowy mieszkań, która ma na celu skrócenie czasu oczekiwania na pozwolenia i zmniejszenie biurokracji. Dodatkowo, plan zakłada modernizację sektora budowlanego w UE oraz ustanowienie wspólnych norm dla materiałów budowlanych. Przewiduje się również przedstawienie ustawy o usługach budowlanych pod koniec 2026 roku, która ma ułatwić przedsiębiorstwom budowlanym świadczenie usług transgranicznych.
Komisja Europejska zamierza również podjąć działania w celu ograniczenia spekulacji na rynku mieszkaniowym. W ciągu najbliższego roku zostanie przeprowadzona analiza skali tego zjawiska, a następnie opracowane zostaną mechanizmy przejrzystości i polityki podatkowej, które mają na celu ograniczenie finansjalizacji rynku. Jak podkreślił komisarz ds. gospodarki Paolo Gentiloni, “mieszkania nie powinny być traktowane jako instrumenty spekulacyjne, ale jako podstawowe prawo do godnego życia”. Kryzys mieszkaniowy wymaga kompleksowego podejścia, które uwzględnia zarówno aspekty podażowe, jak i popytowe.
Ograniczenie wynajmu krótkoterminowego i ochrona lokalnych społeczności
Plan Komisji Europejskiej uwzględnia również problem niedoboru mieszkań w popularnych miastach Europy, spowodowany rosnącą popularnością wynajmu krótkoterminowego. Komisja proponuje udzielenie władzom krajowym, regionalnym i lokalnym narzędzi prawnych do ograniczenia tego zjawiska. Poprzez akt prawny, który ma zostać przyjęty w przyszłym roku, Bruksela zamierza pomóc władzom w identyfikacji obszarów, na które negatywnie wpływają mieszkania turystyczne, oraz w opracowaniu “uzasadnionych i proporcjonalnych środków”.
Komisarz ds. polityki sąsiedztwa i poszerzenia, Olivér Várhelyi, podkreślił, że “nie możemy siedzieć bezczynnie, podczas gdy lokalni mieszkańcy są wypierani z rynku mieszkaniowego w miejscach, w których się urodzili lub w których chcą budować swoje życie”. Ograniczenie wynajmu krótkoterminowego ma na celu przywrócenie równowagi na rynku mieszkaniowym i zapewnienie dostępu do mieszkań dla osób, które chcą w nich mieszkać na stałe. Kryzys mieszkaniowy wymaga solidarności i współpracy na poziomie europejskim.
Wprowadzenie tych zmian wymagać będzie ścisłej współpracy między Komisją Europejską, państwami członkowskimi oraz lokalnymi władzami. Sukces planu zależy od skutecznej implementacji poszczególnych elementów oraz od zaangażowania wszystkich zainteresowanych stron. Kryzys mieszkaniowy stanowi poważne wyzwanie dla Europy, ale dzięki wspólnym działaniom możliwe jest znalezienie skutecznych rozwiązań.
Realizacja planu Komisji Europejskiej będzie monitorowana na bieżąco, a jej efekty oceniane w oparciu o wskaźniki takie jak wzrost podaży mieszkań, spadek cen nieruchomości oraz poprawa dostępności mieszkań dla osób o niskich dochodach. Komisja Europejska zobowiązała się do regularnego raportowania na temat postępów w realizacji planu oraz do wprowadzania ewentualnych korekt w razie potrzeby. Kryzys mieszkaniowy wymaga elastycznego podejścia i dostosowywania strategii do zmieniających się warunków rynkowych.
