Fundacja rodzinna, nowa instytucja prawna w Polsce, zyskuje na popularności wśród przedsiębiorców i osób zamożnych. Mimo rosnącego zainteresowania, proces rejestracji fundacji napotyka na poważne przeszkody. 6 grudnia 2023 roku Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, odpowiedzialny za prowadzenie rejestru fundacji rodzinnych, zgłosił opóźnienia w rozpatrywaniu wniosków, które w niektórych przypadkach sięgają nawet roku. Ten artykuł analizuje przyczyny tych opóźnień, rolę notariuszy w procesie zakładania fundacji oraz implikacje dla potencjalnych fundatorów.
Powstanie i cel fundacji rodzinnej
Instytucja fundacji rodzinnej została wprowadzona do polskiego systemu prawnego w celu zapewnienia elastycznego narzędzia do zarządzania majątkiem rodzinnym i przekazywania go przyszłym pokoleniom. Regulacje dotyczące fundacji rodzinnej zostały wzorowane na rozwiązaniach stosowanych w zagranicznych trustach. Podstawowym celem jest ochrona majątku, zapewnienie jego płynnej kontynuacji w przypadku śmierci fundatora oraz precyzyjne określenie zasad korzystania z niego przez beneficjentów. Fundacja rodzinna jest szczególnie atrakcyjna dla właścicieli firm rodzinnych, umożliwiając im zachowanie kontroli nad działalnością gospodarczą i przekazanie jej w przyszłości wybranym spadkobiercom.
Procedura zakładania fundacji rodzinnej – krok po kroku
Proces zakładania fundacji rodzinnej rozpoczyna się od sporządzenia aktu założycielskiego oraz statutu w formie aktu notarialnego. Minimalny fundusz założycielski fundacji rodzinnej wynosi 100 000 zł. Następnie, fundacja musi zostać wpisana do rejestru fundacji rodzinnych prowadzonego przez Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim. Wpis do rejestru nadaje fundacji osobowość prawną. Co istotne, fundacja rodzinna może być również powołana w testamencie, co stanowi alternatywną ścieżkę jej utworzenia. Jednakże, nawet po sporządzeniu aktu notarialnego i spełnieniu wymogów formalnych, proces rejestracji może trwać bardzo długo.
Opóźnienia w rejestracji – przyczyny i skutki
Obecnie, czas oczekiwania na wpis do rejestru fundacji rodzinnych wynosi średnio od 6 do 12 miesięcy. Według danych zebranych przez Warszawską Izbę Notarialną, liczba wniosków o rejestrację znacznie przekroczyła oczekiwania ustawodawcy i możliwości administracyjne sądu. Koncentracja procesu rejestracji w jednym sądzie dla całego kraju stanowi wąskie gardło, powodując znaczne opóźnienia. Długi czas oczekiwania na wpis uniemożliwia fundacji pełne funkcjonowanie w obrocie prawnym, szczególnie w porównaniu do spółek, które korzystają ze sprawnego systemu Krajowego Rejestru Sądowego. Brak wpisu utrudnia m.in. zawieranie umów, otwieranie rachunków bankowych oraz realizację inwestycji.
Rola notariusza w okresie przejściowym
Wobec wielomiesięcznego oczekiwania na wpis do rejestru, kluczową rolę odgrywają akty notarialne – akt założycielski i statut. Fundacja, choć nieposiadająca jeszcze osobowości prawnej, funkcjonuje jako fundacja w organizacji. W tym okresie, akty notarialne stanowią najważniejszy dokument potwierdzający wolę założyciela i zasady funkcjonowania fundacji. Notariusz, oprócz formalnego sporządzenia aktu, pełni funkcję doradcy, pomagając w precyzyjnym ukształtowaniu statutu i uwzględnieniu specyficznych potrzeb fundatora. Notariusz tłumaczy skomplikowaną sytuację osobistą fundatora na precyzyjny język prawniczy, zapewniając zgodność z obowiązującymi przepisami.
Elastyczność regulacji prawnych i dostosowanie do potrzeb rodziny
Ustawa o fundacji rodzinnej charakteryzuje się dużą elastycznością, umożliwiając fundatorowi swobodne ukształtowanie organów i procedur funkcjonowania fundacji. Pozwala to na stworzenie podmiotu idealnie dopasowanego do potrzeb danego majątku i uwarunkowań konkretnej rodziny. Definicja rodziny jest szeroko rozumiana, obejmując nie tylko osoby związane więzami krwi lub powinowactwa, ale również krąg przyjaciół, współpracowników i partnerów, którzy mogą pełnić funkcje w organach fundacji. Takie podejście pozwala na uwzględnienie specyficznych relacji i powiązań w rodzinie, zapewniając stabilność i ciągłość zarządzania majątkiem.
Koordynacja działań – klucz do sukcesu
Efektywne utworzenie i funkcjonowanie fundacji rodzinnej wymaga ścisłej koordynacji działań fundatora, doradcy podatkowego lub prawnika oraz notariusza. Współpraca tych podmiotów na każdym etapie procesu – od planowania struktury fundacji, poprzez sporządzenie aktu założycielskiego i statutu, aż po bieżące czynności związane z jej funkcjonowaniem – jest kluczowa dla uniknięcia błędów i zapewnienia zgodności z prawem. Regularne protokoły zgromadzeń beneficjentów, darowizny wyposażające fundację w dodatkowy majątek oraz inne czynności związane z jej funkcjonowaniem powinny być dokumentowane przez notariusza, co zapewnia im moc prawną i chroni interesy wszystkich stron.
Dla kogo jest fundacja rodzinna?
Fundacja rodzinna jest szczególnie polecana właścicielom firm rodzinnych, którzy chcą zapewnić płynną kontynuację działalności przy jednoczesnym poszanowaniu wizji założyciela. Statut fundacji precyzyjnie określa zasady i warunki korzystania z majątku, zapewniając beneficjentom finansowanie podstawowych potrzeb, takich jak edukacja i zdrowie, a także inne przewidziane świadczenia. Dzięki temu, fundacja rodzinna stanowi skuteczne narzędzie do zabezpieczenia przyszłości rodziny i zapewnienia jej stabilności finansowej.
Podsumowując, mimo początkowych trudności związanych z opóźnieniami w rejestracji, fundacja rodzinna pozostaje atrakcyjnym narzędziem do zarządzania majątkiem i przekazywania go przyszłym pokoleniom. Kluczowa jest świadomość procedur, współpraca z doświadczonymi specjalistami oraz aktywne korzystanie z usług notariusza, który odgrywa istotną rolę w procesie zakładania i funkcjonowania fundacji.
