Według doniesień agencji Bloomberg, opublikowanych 6 grudnia 2023 roku, pomimo deklaracji o wznowieniu eksportu, dostępność surowców niezbędnych do produkcji magnesów trwałych pozostaje ograniczona. Kilkunastu konsumentów, producentów, urzędników państwowych i ekspertów handlowych potwierdziło, że amerykańskie firmy nadal mają trudności z pozyskaniem surowców, a import koncentruje się głównie na gotowych produktach, takich jak same magnesy.
Porozumienie z 30 października i jego realizacja
30 października 2023 roku, podczas spotkania w Korei Południowej, prezydent USA Donald Trump i przewodniczący Chin Xi Jinping zawarli porozumienie, w którym Chiny zobowiązały się do przywrócenia dostaw metali ziem rzadkich w zamian za obniżenie ceł przez Stany Zjednoczone. Początkowo, ograniczenia eksportu wprowadzone przez Pekin w kwietniu 2023 roku, miały stanowić element presji na USA w negocjacjach handlowych.
Jednakże, analiza danych eksportowych wskazuje na rozbieżność między deklaracjami a rzeczywistością. Bloomberg informuje, że skala dostaw magnesów do Stanów Zjednoczonych spadła o 11% w listopadzie 2023 roku w porównaniu z październikiem, mimo że eksport ten był wyższy niż w kwietniu, kiedy wprowadzono ograniczenia. Całkowity eksport chińskich pierwiastków ziem rzadkich i produktów z nich wytwarzanych wzrósł o 13% w listopadzie w porównaniu z październikiem, ale wzrost ten dotyczy głównie produktów finalnych, a nie surowców.
Dominacja Chin w produkcji metali ziem rzadkich
Chiny posiadają dominującą pozycję w globalnym łańcuchu dostaw metali ziem rzadkich. Według danych z 2023 roku, odpowiadają za około 70% wydobycia kopalin zawierających te pierwiastki i aż 90% ich rafinacji. Ta przewaga wynika nie tylko z bogatych zasobów naturalnych, ale również z inwestycji w infrastrukturę przetwórczą.
Dr Piotr Wojtulek z Instytutu Nauk Geologicznych Uniwersytetu Wrocławskiego podkreśla, że kluczowa jest nie tylko eksploatacja surowców, ale również ich przetworzenie. “Czym innym jest wydobycie kopaliny, a czym innym pozyskanie samego użytecznego dla nas metalu. Wydobyta skała musi zostać odpowiednio przetworzona, żeby pozyskać czysty lantan czy neodym.” Chiny posiadają rozbudowane instalacje przetwórcze, które umożliwiają im efektywne pozyskiwanie metali ziem rzadkich.
Kwestie środowiskowe i recykling
Produkcja metali ziem rzadkich wiąże się z generowaniem znacznych ilości odpadów radioaktywnych. Kraje wysoko rozwinięte, ze względu na surowe normy środowiskowe, unikają tego typu działalności. Chiny, z bardziej liberalnymi przepisami, stały się głównym ośrodkiem przetwórstwa, co daje im przewagę konkurencyjną.
Sytuacja ta prowadzi do paradoksalnych zjawisk, takich jak transport amerykańskich kopalin ziem rzadkich do Chin w celu ich rafinacji, a następnie powrotu przetworzonych produktów do USA. Dr Wojtulek określa to jako “sytuację kuriozalną”. Ten proces podkreśla zależność Stanów Zjednoczonych od Chin w dostępie do kluczowych surowców.
Implikacje dla przemysłu amerykańskiego
Ograniczenia w dostawach metali ziem rzadkich hamują rozwój amerykańskiego przemysłu, który potrzebuje tych surowców do produkcji szerokiego wachlarza produktów, od elektroniki konsumenckiej po systemy naprowadzania rakiet. Brak dostępu do surowców utrudnia tworzenie własnego przemysłu przetwórczego i zwiększa zależność od Chin.
Biały Dom, mimo zapewnień o przestrzeganiu przez Chiny warunków umowy, nie skomentował bezpośrednio najnowszych doniesień dotyczących ograniczeń w dostawach. Brak oficjalnego stanowiska może wskazywać na delikatność sytuacji i trudności w negocjacjach z Pekinem.
Chiny, z kolei, zatwierdziły niektóre wnioski o eksport metali ziem rzadkich, ale nadal ograniczają dostawy, które mogłyby trafić do kontrahentów wojskowych. Ta selektywna polityka eksportowa budzi obawy o strategiczne intencje Pekinu.
Długoterminowe skutki ograniczeń w dostawach metali ziem rzadkich mogą być poważne dla gospodarki USA. Konieczność dywersyfikacji źródeł zaopatrzenia i inwestycje w rozwój własnego przemysłu przetwórczego stanowią kluczowe wyzwania dla amerykańskich decydentów.
Chiny, wykorzystując swoją dominującą pozycję, mogą wpływać na globalne rynki i kształtować politykę handlową. Monitorowanie sytuacji i analiza danych eksportowych są niezbędne do oceny realnego wpływu porozumienia z USA i potencjalnych zagrożeń dla bezpieczeństwa gospodarczego.
Sytuacja z metalami ziem rzadkich jest przykładem złożonych relacji handlowych między USA a Chinami, w których strategiczne interesy i względy ekonomiczne splatają się ze sobą. Rozwiązanie problemu wymaga dialogu, współpracy i poszukiwania kompromisów.
