Prezes Narodowego Banku Polskiego, Adam Glapiński, wyraził poważne zastrzeżenia do projektu nowelizacji ustawy o NBP w liście datowanym na 6 grudnia 2023 roku, skierowanym do sekretarza Stałego Komitetu Rady Ministrów, Mariusza Skowrońskiego. Dokument, opublikowany na stronie Rządowego Centrum Legislacji, sygnalizuje potencjalne negatywne skutki proponowanych zmian dla stabilności finansowej banku centralnego. Prezes NBP argumentuje, że nowelizacja nie uwzględnia pełnego spektrum ryzyka finansowego, na jakie narażony jest NBP, a także ogranicza możliwości pokrywania skumulowanych strat.
Sytuacja finansowa NBP: Strata w 2024 i prognoza na 2025
Kluczowym elementem listu jest podkreślenie trudnej sytuacji finansowej Narodowego Banku Polskiego. NBP odnotował stratę za rok 2024, a prezes Glapiński wskazuje na wysokie prawdopodobieństwo ujemnego wyniku finansowego również w 2025 roku. Według danych NBP, skumulowane straty na koniec 2024 roku przekroczyły 60 miliardów złotych, a prognozy na koniec 2025 roku sugerują, że mogą one zbliżyć się do 100 miliardów złotych. Ten trend jest bezpośrednio związany z aprecjacją kursu złotego do walut obcych, co generuje straty na operacjach walutowych.
Prezes NBP podkreśla, że obecne regulacje prawne nie zapewniają wystarczających mechanizmów zabezpieczenia przed ryzykiem finansowym. Projektowana nowelizacja, w ocenie Glapińskiego, nie poprawia tej sytuacji, a wręcz może ją pogorszyć. Brak możliwości zabezpieczenia się przed pełnym spektrum ryzyka, w tym ryzykiem kursowym, stanowi poważne zagrożenie dla stabilności finansowej banku centralnego. Dodatkowo, ograniczenie możliwości pokrywania strat z przyszłych zysków, zgodnie z praktyką innych banków centralnych Europejskiego Systemu Banków Centralnych (ESBC), budzi obawy o długoterminową kondycję finansową NBP.
Krytyka proponowanych zmian w ustawie o NBP
Projekt nowelizacji ustawy o NBP zakłada wprowadzenie obowiązku uchwalania przez zarząd NBP, obok planu finansowego na dany rok, również prognozy planu finansowego na kolejne trzy lata. Ponadto, co miesiąc zarząd miałby uchwalać przewidywanie wykonania planu finansowego. Te dokumenty, zatwierdzane przez Radę Polityki Pieniężnej, miałyby być przekazywane do Ministerstwa Finansów, wraz z informacją o wykonaniu planu finansowego za rok poprzedni. Prezes NBP krytycznie ocenia ten postulat, argumentując, że arbitralne wprowadzenie obowiązku sporządzania trzyletnich prognoz jest ingerencją rządu w funkcjonowanie NBP.
Glapiński podkreśla, że wartość informacyjna takich prognoz byłaby znikoma, a koszty ich realizacji nieuzasadnione. NBP dotychczas nie sporządzał trzyletnich prognoz nawet na własny użytek, ze względu na ich niską wiarygodność. Prezes NBP uważa, że ten wymóg wykracza poza zakres uchwały Rady Ministrów dotyczącej ustanowienia mechanizmu komunikacji pomiędzy NBP i MF w procesie opracowywania projektu budżetu państwa. W liście zaznaczono, że taka ingerencja w niezależność NBP jest niepokojąca i może negatywnie wpłynąć na jego zdolność do skutecznego wykonywania zadań.
Implikacje dla budżetu państwa i polityki pieniężnej
Brak zysków NBP ma bezpośredni wpływ na możliwości finansowania budżetu państwa. W przeszłości NBP regularnie przekazywał zyski do budżetu, co stanowiło istotne źródło dochodów. W obecnej sytuacji, gdy NBP generuje straty, budżet państwa musi szukać alternatywnych źródeł finansowania. Prezes NBP ostrzega, że utrzymujące się straty NBP mogą prowadzić do dalszego pogorszenia sytuacji finansowej państwa. Ponadto, ograniczenie niezależności NBP może negatywnie wpłynąć na skuteczność polityki pieniężnej, co z kolei może mieć negatywne konsekwencje dla gospodarki.
Krytyka ze strony prezesa NBP dotyczy również braku w projekcie nowelizacji mechanizmów pozwalających na pokrywanie strat z przyszłych zysków. Zgodnie z praktyką innych banków centralnych w ESBC, NBP powinien mieć możliwość kompensowania strat z przyszłych dochodów, co zapewnia stabilność finansową banku. Ograniczenie tej możliwości zwiększa ryzyko wystąpienia problemów finansowych w przyszłości. Glapiński podkreśla, że zapewnienie stabilności finansowej NBP jest kluczowe dla utrzymania stabilności finansowej całego kraju.
Kontekst gospodarczy i kurs złotego
Aprecjacja kursu złotego, która przyczynia się do strat NBP, jest związana z ogólną sytuacją gospodarczą i polityką pieniężną. Silny złoty może być korzystny dla konsumentów, obniżając ceny importowanych towarów, ale jednocześnie negatywnie wpływa na konkurencyjność eksportu. Prezes NBP wskazuje, że utrzymujące się tendencje aprecjacyjne kursu złotego mogą prowadzić do dalszych strat NBP w przyszłości. Dlatego też, konieczne jest wprowadzenie mechanizmów, które pozwolą NBP na zabezpieczenie się przed ryzykiem kursowym i pokrywanie strat.
Sytuacja finansowa NBP wymaga uważnej analizy i podjęcia odpowiednich działań. Krytyka ze strony prezesa Glapińskiego sygnalizuje potencjalne zagrożenia dla stabilności finansowej banku centralnego i gospodarki. Konieczne jest znalezienie kompromisu pomiędzy rządem a NBP, który zapewni niezależność banku centralnego i umożliwi mu skuteczne wykonywanie zadań. Dalsze straty NBP mogą mieć negatywne konsekwencje dla budżetu państwa i polityki pieniężnej, dlatego też, konieczne jest podjęcie działań mających na celu poprawę sytuacji finansowej banku.
Podsumowując, list prezesa NBP stanowi ostrzeżenie przed potencjalnymi negatywnymi skutkami nowelizacji ustawy o NBP. Krytyka proponowanych zmian i prognoza dalszych strat wymagają poważnej refleksji i podjęcia odpowiednich działań. Stabilność finansowa NBP jest kluczowa dla stabilności finansowej całego kraju, dlatego też, konieczne jest zapewnienie niezależności banku centralnego i umożliwienie mu skutecznego wykonywania zadań.
